Nematerijalno kulturno nasleđe jedne zemlje obuhvata sve aspekte kulture koji su živi i promenljivi, i koji se često prilagođavaju novim okolnostima i generacijama. Rituali i obredi, tradicionalne prakse i zanati, festivali i proslave, tradicionalna medicina i kulinarstvo, samo su neki od primera nematerijalnog kulturnog nasleđa jednog naroda.
Srbija je na Uneskovu Reprezentativnu listu nematerijalnog kulturnog nasleđa do sada upisala pet elemenata među kojima su: slava, kolo, pevanje uz gusle, Zlakusko lončarstvo i Šljivovica.
SLAVA
Porodična slava je tradicionalni srpski običaj koji je 2014. godine prvi dobio svoje mesto na listi zaštićenih nematerijalnih kulturnih nasleđa naše zemlje. Narodni običaj proslavljanja domaćeg zaštitnika pod nazivom „slava“ ili „krsno ime“ oblikovan je u srpskoj srednjevekovnoj državi. Značaj slave uvažava se i na individualnom i na opštedruštvenom planu, što je štiti, održava i prenosi kroz generacije kao živo nematerijalno nasleđe.
KOLO
Tradicionalna srpska igra kolo uvrštena je na listu nematerijhalnog kulturnog nasleđa 2017. godine. Srpsko kolo je kolektivni ples koji izvode plesači koji međusobno formiraju lanac, i obično se kreću po kružnoj liniji držeći se za ruke. Ono se igra tokom proslava važnih događaja u životima pojedinaca ili zajednica. Kolo je najrasprostranjenija igra na teritoriji cele Srbije.
PEVANJE UZ GUSLE
Pevanje uz pratnju gusala nalazi se na listi od 2018. godine. Teme ovih pesama su najčešće mitski i istorijski junaci, događaji iz legendardne prošlosti, a često i balade i šaljive pesme. Za uspešan nastup presudna je sposobnost guslara da izvede poetski sadržaj. Gusle se uglavnom prave od javorovog drveta, a žica izrađuje od trideset konjskih dlaka. Muzička kutija izrađena je od kože na koju se nastavlja dugačak vrat.
ZLAKUSKO LONČARSTVO
Lončarski zanat u užičkom selu Zlakusi upisan je 2020. godine na Uneskovu Reprezetativnu listu nematerijalnog kulturnog nasleđa. U odluci Međuvladinog komiteta za očuvanje nematerijalnog kulturnog nasleđa navodi se značaj tradicionalne izrade Zlakuške lončarije, na ručnom kolu, tehnikom zidanja, a zemljano posuđe namenjeno je za termičku obradu hrane. Zlakuska lončarija izrađena je od gline i kalcita, a proces izrade traje i do deset dana.
ŠLJIVOVICA
Šljivovica je tradicionalno srpsko piće koje je uvršteno na listu 2020. godine. Govoreći o Šljivovici, Unesko objašnjava kako priprema ove rakije uključuje porodice i zajednice, kao i da se šljive najčešće uzgajaju na porodičnim farmama i beru u jesen. U svečanim prilikama Šljivovicom se nazdravlja sa željama za zdravlje i blagostanje. Ova rakija je i važan deo tradicionalne medicine, a sa dodatim lekovitim biljem ili voćem postaje lek protiv prehlade i bolova.
(Pančevac/Ana Vugrinec)
