U naizgled običnoj kući uvek okruženoj cvećem, koje vredno neguje osamdesetpetogodišnja Desa Đakonović, nalazi se zaostavština njenog supruga, kolekcionara, Stevana Đakonovića (1921–2004), o kojoj brine njihova unuka Milena Jovišić.
O prošlosti se ne može pričati ako neko ne zabeleži i ne sačuva nešto, a u Banatskom Novom Selu tim veoma važnim poslom skoro sedam decenija bavio se Stevan Đakonović.
Sve je počelo davnih tridesetih godina prošlog veka, kada je Stevana Đakonovića počelo da interesuje sakupljanje starih stvari.
Njegova unuka Milena Jovišić kaže da je on najpre počeo da čuva stripove o Mikiju Mausu, koje je isecao iz „Politike” i ukoričio 1938. godine.
– Veći deo svoje kuće deda je pretvorio u izložbeni prostor. Tako se na ulazu, u verandi, nalaze slike i crteži s motivima sela koje većinom potpisuje akademski vajar Livijus Balnožan. U predsoblju, pored starih ćupova i dve slike nove apoteke i starog vatrogasnog doma, nalaze se uramljene značke i privesci. Dalje se ulazi u prostor u kom dominiraju knjige, uglavnom celokupna dela poznatih jugoslovenskih pisaca. Jedan zid je posvećen delima lokalnih slikara na kojima su Njegoš, Đura Jakšić, Stefan Mitrov Ljubiša, Vuk Karadžić. Drugi zid je posvećen brojnim Đakonovićevim diplomama i zahvalnicama koje je dobijao od raznih institucija s kojima je sarađivao – navodi Milena.
Ona dodaje da se na kraju ulazi u radnu sobu, koja odiše posebnim mirom i mirisom starih knjiga koje ispunjavaju police jednog zida.
– Najmlađi posetioci najviše vole da prelistaju ukoričene „Mikijeve Zabavnike”, a tu se nalazi i značajna literatura o Novom Selu, Pančevu i okolnim mestima koja često služi diplomcima i studentima za izradu diplomskih i seminarskih radova, što je deda takođe sakupljao. Na posebnoj polici izloženo je njegovih pet objavljenih publikacija, dve zbirke pesama njegove ćerke Vere i knjiga o Novom Selu moje malenkosti – kaže ona.
Tu se mogu videti izloženi brojni stari predmeti, kao što su kamena čekić-sekira sa otvorom iz kulture baden (2400–2600. godine p. n. e.), escajg iz 1881. godine, tamburica iz 1877. godine, kacige i sekira koju su nosili članovi Vatrogasnog društva osnovanog 1888. godine, spomenica povodom 40. godišnjice Srpskog crkvenog pevačkog društva, osnovanog 1866. godine, odlikovanja Mihajla Miše Dimitrijevića, prvog ovdašnjeg olimpijca, ručni mlinovi za mlevenje kafe, ručno pravljeni ekseri, vreteno, delovi razboja, kantari, kremeni za paljenje vatre, sprave za branje kukuruza i još mnogo toga.
– Posebnu kolekciju čine stare fotografije s venčanja, porodičnih okupljanja, društvenih događaja i portreti Novoseljana, što su dragocena svedočanstva o načinu života Srba i Rumuna iz Banatskog Novog Sela. Pažnju skreću fotografije Srpskog crkvenog pevačkog društva iz 1906. godine, aeromiting kod svinjskog bunara iz 1936. godine, vašari od pre sedamdeset godina, rumunski žok u centru sela, fotografije graničarske kuće, stare donje i gornje škole iz graničarskog perioda – navodi Jovišićeva.
Đakonović je sakupljao i stari novac, markice, razglednice, vizitkarte, plakate, kalendare, stara dokumenta i sve to klasifikovao u namenske knjige ili lepio na velike formate hamera, ali za života nije stigao da ih ukoriči. Satima bi radoznali istraživač mogao da lista i otkriva zanimljivosti i tajne prošlosti ovog banatskog mesta i njegovih žitelja.
Iako je rođen u Paštrovićima, selu Reževići, u Crnoj Gori, Đakonović je zavoleo Novo Selo i posvetio se istraživanju njegove prošlosti kao da mu je to rodno mesto.
– Marljivo i uporno je sakupljao sve iz prošlosti ovog pitomog sela, ali je beležio i aktuelnosti kojima je bio svedok, što je objavljivano u novosadskim listovima „Sportu” i „Dnevniku”, pančevačkim nedeljnicima „Tamišu” i „Pančevcu”, listu na rumunskom jeziku „Libertatea”, a od sredine devedesetih izlazila je njegova rubrika „Iz Zavičajne zbirke Stevana Đakonovića” u novoseljanskim „Našim novinama” i od 2006. godine u „Novoseljanskom novom listu”. Sve članke o Novom Selu iz pomenutih novina Đakonović je isecao i lepio u velike knjige, što danas predstavlja izuzetno bitnu bazu podataka o ovom mestu od sredine prošlog veka – ističe njegova unuka.
Đakonović je bio jedan od saradnika na monografiji o Banatskom Novom Selu dr Radua Flore koja je objavljena 1974. godine, a za sobom je ostavio i pet publikacija kao koautor sa Sinišom Kojićem koje predstavljaju prilog za istoriju Novog Sela.
Njegova unuka Milena Jovišić dosad je organizovala tri izložbe starina „Zavičajne zbirke Stevana Đakonovića” u novoseljanskom Domu kulture i jednu tematsku pod nazivom „Kulturna istorija Banatskog Novog Sela” u Narodnom muzeju Pančevo. Trenutno se deo fonda starih razglednica može pogledati na izložbi u starčevačkom muzeju.
Zbog svega toga još uvek živi sećanje na ovog kolekcionara iz Banatskog Novog Sela koji je sebe nazivao svaštarom i, još bitnije, njegova zaostavština je tu da svedoči o prošlosti mesta u kom je živeo i radio.
Jordan Filipović
